Swoim pięknem i mnogością rodzajów urzekają od wieków. Swoją budową są w stanie zmusić owada do oczekiwanego zachowania i tym samym skutecznego zapylenia.

Mają unikalną możliwość dostosowywania się w drodze ewolucji do lokalnych warunków do tego stopnia, że zainteresował się nimi Charles Darwin. Nasz rozmówca także został pochłonięty pasją do storczyków, a oto zapis naszej rozmowy z Panem mgr inż. Piotrem Dobrzyńskim z Katedry Roślin Ozdobnych SGGW.

Skąd u Pana zamiłowanie do roślin?

Oj trudno powiedzieć, chyba wyssane z mlekiem matki :-). Ale tak naprawdę rośliny od bardzo dawna mnie interesowały. W dzieciństwa dziadkom pomagałem zajmować się ogrodem. Również rodzice i siostra mają ogród więc i u nich zajmuję się roślinami po dzień dzisiejszy, choć na odległość to trudna sprawa, ale zawsze mogą liczyć na dobra radę.  Kiedy przyszedł czas wyboru szkoły średniej długo się nie zastanawiałem i wybrałem Technikum Ogrodnicze. No i od tego się zaczęło. W czwartej i piątej klasie szkoły średniej na Olimpiadzie Wiedzy i Umiejętności Rolniczych udało mi się zdobyć dwa wejścia na studia bez egzaminów. Wybrałem SGGW i tutaj zaczęła się moja prawdziwa przygoda z roślinami, głównie ze storczykami.

Dlaczego akurat storczyki?

Tak po prostu. W 2001 roku kiedy przyszedłem na studia to był bardzo świeży temat. Zdobycie informacji było trudne. Oczywiście wraz z zainteresowaniami pojawiła się chęć posiadania pierwszego storczyka. Dowiedziałem się, że istnieje Centrum Roślin Doniczkowych gdzie można kupić storczyki na wyprzedaży. Właśnie tam zdobyłem pierwszych kilka egzemplarzy. Niestety już dawno ich nie mam, gdyż uczyłem się ich uprawy na własnych błędach. Jednocześnie w Katedrze Roślin Ozdobnych na pierwszym roku udało mi się rozpocząć wolontariat w szklarni. Dzięki temu miałem dostęp do wielu ciekawych roślin ozdobnych w tym storczyków. Wówczas w Warszawie działało Warszawskie Towarzystwo Miłośników Orchidei, więc zacząłem uczęszczać w spotkaniach klubowiczów. Potem powstała nieformalna grupa  Warszawskie Towarzystwo Miłośników Storczyków gdzie zostałem przewodniczącym tej grupy.

Czy często wyjeżdża Pan na wystawy, pokazy roślin?

Staram się w miarę możliwości uczestniczyć w wystawach w kraju i za granicą. Duża i bardzo ciekawa jest międzynarodowa wystawa storczyków w Dreźnie, która organizowana jest corocznie tydzień przed Wielkanocą.  W Polsce jest wiele wystaw które organizowane są w  Łodzi, Krakowie, Warszawie  i ostatnio w Sosnowcu. Również raz w roku organizowany jest Zlot Storczykomaniaków w Łasku oraz Dni Orchidei w Łodzi.

A ile może być gatunków storczyków?

Trudno jest powiedzieć, ponieważ codziennie odkrywane są nowe gatunki. Szacuje się, że jest ich około 25 000 rodzajów. Podejrzewam, że jest znacznie więcej dlatego, że jest to jedna z najbardziej różnorodnych grup roślin na świecie. Różnią się pod względem wymagań siedliskowych, wielkości rośliny, wielkości kwiatu, kolorystyki i zapachu, a także pod względem form zapylania przez różnego rodzaju owady: ćmy, błonkówki, muszki, dlatego trudno czasami nawet rozpoznać, że to jest storczyk. W Polsce w naturze występuje około 40 gatunków do nich należy m.in. obuwik pospolity (Cypripedium calceolus). Są też takie gatunki storczyków, które mają formę inwazyjną, czyli bardzo dobrze się rozmnażają, bo napotkały warunki sprzyjające rozwojowi, głównie wilgotne podłoże. Takimi odradzającymi się gatunkami są m.in. kukułka szerokolistna  (Dactylorhiza majalis), storczyk kukawka (Orchis militaris) oraz kruszczyk rdzwoczerwony (Epipactis atrorubens), który może rosnąć i na wydmach na piasku i na wilgotnym podłożu torfowym. Wszystkie gatunki storczyków Polsce są pod ochroną.

A jaki gatunek jest wg Pana najciekawszy?

Storczyki są bardzo różnorodne i bardzo ciekawe rośliny. Myślę, że każdy znajdzie coś ciekawego dla siebie. Dla mnie najbardziej spektakularny jest rodzaj Dracula. Kwiaty dla jednych kojarzą się z wampirem Draculą a dla innych przypominają głowy małpek. Gatunek ten występuje wysoko w górach w wilgotnych, mglistych lasach górzystych, gdzie temperatura w dzień nie przekracza 24-25^oC, a w nocy waha się w granicach 10-14^oC, dlatego uprawiane są w witrynach chłodniczych. Innym spektakularnym gatunkiem jest rodzaj Coryanthes. Budowa kwiatu podobna jest do męskiego organu rozrodczego. Specyficzne jest to, że dosyć intensywnie pachnie, zwabiając w ten sposób owady, żeby go zapyliły. Każdy kwiat ma specyficzną budowę i jest przystosowany do odpowiedniego rodzaju owada, który może go zapylić.

Podczas wystawy Orchidea można było zobaczyć bardzo ładny storczyk z kwiatem, który niestety niezbyt ładnie pachniał...

Tak, to był storczyk z rodzaju Bulbophyllum, i rzeczywiście niektóre pachną psującym się mięsem, ale inne pachną przyjemnie.  Głownie chodzi o to, by zwabić ten konkretny pasujący rodzaj owada, który dokona zapylenia.  

Jakie są najpopularniejsze storczyki, które można kupić w sklepie?

Najpopularniejszy jest mieszaniec storczyka z rodzaju falenopsis (Phalaenopsis) wyhodowany przez człowieka. To właśnie od niego wzięła się cała historia uprawy storczyków. Został bowiem on odkryty w 1653r., ale dopiero w 1825r. Blume nazwał go falenopsis (Phalaenopsis) – ćmówka, gdyż kwiaty kojarzyły mu się z dużymi ćmami dziennymi z rodzaju Phalaena.

Jakie powinien mieć warunki, żeby dobrze się rozwijać i cieszyć oko pięknymi kwiatami?

Roślina nie może mieć zbyt gorąco i zbyt chłodno. Najlepiej jeśli powietrze będzie wilgotne i chociaż rośliny te są odporne i liściom nic się nie dzieje, to jeśli powietrze jest zbyt suche to kwiaty mogą opadać. Światło powinno być rozproszone. Poza tym podłoże powinno być lekko wilgotne, ale nie zaszkodzi roślinie jeśli lekko przeschnie. Wyznacznikiem kiedy podlewać roślinę, a kiedy nie, jest kolor korzeni. Jeżeli korzenie są zielone, to podłoże jest wilgotne, jeśli są szaro-siwe to podłoże jest przeschnięte i trzeba podlać rośliny. Drugim wyznacznikiem jest ciężar doniczki jak jest lekka to jest sucho, jeśli cięższa to wilgotno. Ponadto storczyki powinny być regularnie nawożone zgodnie z instrukcją nawożenia znajdującą się na opakowaniu nawozu. Właściwie przy uprawie  jakiejkolwiek rośliny trzeba zapoznać się z wymaganiami tej rośliny i stworzyć jej warunki optymalne.

A jak samemu przygotować podłoże do storczyków?

Dla zwykłego falenopsisa  podstawą podłoża jest kora z pinii. Podłoże musi być przepuszczalne i przewiewne.  Jeśli zaczynamy naszą przygodę ze storczykami polecam kupić gotowe podłoże odpowiednie dla danego gatunku.

Co robimy z pędami kwiatów po przekwitnięciu?

Jeśli pędy są suche należy je obciąć. Jeśli są żywe to możemy je zostawić, albo będzie on dalej kontynuował wzrost, albo zacznie zamierać, albo z pąków zacznie wytwarzać boczne pędy, które dadzą kwiaty drobniejsze i będzie ich znacznie mniej. Jeśli chcemy pobudzić roślinę do kwitnienia, to musi być ona odpowiednio nawożona i poddana niższej temperaturze. Obniżamy temperaturę do 17 - 18^oC. Czasami trudno taką temperaturę osiągnąć w domu, czy mieszkaniu, ale można roślinę ustawić przy rozszczelnionym oknie. Ważne jest jednak, żeby nie było przeciągu, bo roślina tego nie lubi. Schłodzona roślina jest w stanie wytworzyć pęd kwiatostanowy.

A skąd pochodzi nazwa storczyk?

Nazwa storczyk – orchis, pochodzi z języka greckiego,  które znaczy jądro,  i odnosi się do wyglądu bulwiasto zgrubiałych korzeni występujących u  rodzaju Orchis i  Dactylorhiza, przypominające męskie gruczoły płciowe.

Bardzo dziękuję za rozmowę.