Dziuple to puste komory wewnątrz pnia lub gałęzi drzewa. Powstają głównie w wyniku pracy dzięciołów, ale także w próchniejących miejscach na drzewie, w wyniku działania wiatru i wody (wymywanie i wywiewanie próchna) oraz np. w miejscu obłamanych lub obciętych konarów.

Mogą przybierać przeróżny kształt np. podłużnej szczeliny, komory z okrągłym lub owalnym otworem wejściowym, bądź też nieregularnego otworu.

To dzięcioły najchętniej i najszybciej wykuwają dziuple w drzewach, ale głównie w miękkim drewnie, np. w lipie, osice, wierzbie, brzozie oraz w drzewach próchniejących, których drzewo jest zmiękczone przez działanie bakterii, grzybów i bezkręgowców. Przy braku takich drzew, dzięcioły wykuwają dziuplę w zdrowym drzewie (dzięcioł duży i czarny), inne np. dzięcioł białogrzbiety i trójpalczasty w ogóle opuszczają las. Oprócz dzięciołów sikorka czarnogłowa i  uboga potrafią wydłubać dziuplę, jednak wyłącznie w miękkim, murszejącym drewnie. Opuszczone przez dzięcioły dziuple zasiedlane są przez inne zwierzęta, które często dostosowują je do swoich potrzeb oczyszczając je, budując w nich gniazda, czasami pomniejszając lub powiększając.

Dziupla zapewnia bezpieczeństwo ptakom w trakcie wysiadywania jaj, a ich młodym daje schronienie przed opadami i upałami (panuje w nich swoisty mikroklimat). Dziuple mogą być wykorzystywane przez wiele lat, ponieważ po sezonie rozrodczym materiał gniazdowy częściowo ulega rozłożeniu. Dziuple są bardzo różne, a ich kształt i wielkość zależy w dużym stopniu od rozmiarów i gatunku drzewa oraz sposobu w jaki powstały.